Pięć tysięcy lat historii to niezwykły dorobek, jeśli chodzi o hinduską filozofię życia. Unikatowa, uniwersalna i prosta wiedza, przekazywana z pokolenia na pokolenie ustnie, zachowała się do dzisiaj, ciesząc się niezwykłą popularnością i leczniczym działaniem, które doprowadza do harmonii i spokoju wewnętrznego. Czym jest ajurweda, jak powstała i co sprawiło, że przetrwała przez tysiąclecia?
Cała filozofia opiera się na założeniu, że wszystko, co znajduje się we wszechświecie, jest ze sobą połączone. Znany nam świat i to, co się w nim znajduje, powstało z takich samym elementów, czyli eteru, powietrza, ognia, wody oraz ziemi.
Czym jest ajurweda?
Ajurweda to hinduska medycyna naturalna licząca sobie pięć tysięcy lat. Początkowo wiedza przekazywana była ustnie, lecz została spisana, gdy ludzie zaczęli chorować, by mogła służyć pomocą kolejnym pokoleniom. Do dziś jest powszechnie stosowana w Indiach i na Sri Lance w leczeniu wszelkich chorób fizycznych i psychicznych, jednak najlepiej sprawdza się w przypadku chorób trawienia i przemiany materii. Charaka samhita, spisana ponad dwa tysiące lat przed wynalezieniem mikroskopu, jedna z podstawowych ksiąg o ajurwedzie informuje, że ciało składa się z komórek oraz opisuje 20 typów mikroorganizmów, które wywołują choroby.
Nazwa składa się z dwóch słów ayus (życie) i weda (mądrość, wiedza o życiu). Dlatego termin ajurweda możemy rozumieć jako nauka o życiu człowieka. To wskazówki umożliwiające zrozumienie otaczającego nas świata i naszych potrzeb. Ajurweda uczy również dokonywania takich wyborów, które pozwalają nam skupić się na dążeniu do równowagi. A potrzebujemy zarówno harmonii psychicznej, jak i fizycznej do szczęśliwego i długiego życia. Wnętrze naszego ciała stanowi odzwierciedlenie tego, co nas otacza, a więc – wszelkie zmiany, które dokonują się wokół nas, mają bezpośredni wpływ na nasz organizm. Od 1979 roku ajurweda jest uznawana za koncepcję zdrowia i terapii przez Światową Organizację Zdrowia. Hinduska nauka opiera się na powiązaniach makrokosmosu (wszechświata) z elementami mikrokosmosu, czyli wszystkim tym, co znajduje się na naszej planecie: roślinami, zwierzętami oraz ludźmi.
Koncepcja pięciu żywiołów
Wyżej wspomniałam o nieodłącznym powiązaniu wszechświata z rzeczywistością, która nas otacza na Ziemi. Tę wspólną relację tworzy pięć żywiołów, kreujących makro i mikrokosmos. Są to eter (rozumiany jako przestrzeń), powietrze, ogień, woda i ziemia. Owych sił przyrody nie należy rozpatrywać dosłownie. Trzeba rozumieć je jako charakterystyczne właściwości poszczególnych żywiołów, których fizyczną formę obserwujemy w przyrodzie czy w naszym ciele. Przykładem godnym przytoczenia może być drzewo – dzięki swojej stabilnej i hardej naturze wskazuje, iż ziemia to jego dominujący i podstawowy żywioł.
Eter jest zbiorem wszystkich żywiołów, lecz nie stanowi żadnego z nich. To sedno sił przyrody i ich przestrzeń. Charakteryzuje się lekkością i delikatnością. Według hinduskiej filozofii występuje w wolnych przestrzeniach wewnątrz ciała, takich jak: usta, nos, klatka piersiowa, krtań, układ oddechowy, przewód pokarmowy czy naczynia krwionośne.
Kolejny z żywiołów – powietrze – cechuje się ruchem, zmiennością, lekkością i subtelnością. Jest szczególnie odczuwalny przez nasz organizm – podczas oddychania rozprzestrzenia się w nim, stymulując bicie serca, perystaltykę jelit, przepływ impulsów nerwowych oraz skurcze płuc. Powietrze to regulator organizmu, ponieważ dzięki odpowiedniemu tempu wdechów, utrzymujemy harmonię naszego ciała. Następna siła natury to ogień. Wyróżnia się gorącem, ostrością i suchością. W naszym organizmie wiąże się z procesami metabolicznymi, ale nie tylko. Stymuluje również przemiany na poziomie umysłowym, takie jak analiza informacji czy wyciąganie wnikliwych wniosków.
Woda to żywioł występujący płynnej postaci. Do jej charakterystycznych cech należą wilgotność, zimno czy właśnie stan skupienia. To motor napędowy naszego organizmu, ponieważ stanowi 60 –70 % masy dorosłego człowieka, a więc jest niezbędna do codziennego funkcjonowania. Woda odpowiada za oczyszczanie ciała z toksyn, ale również za wydzielanie soków trawiennym i odpowiednią pracę organów wewnętrznych.
Ostatni z żywiołów – ziemia – jest odzwierciedleniem niezmiennej i stałej wartości. Skały i góry to najlepsze przykłady stabilności i niezniszczalności. Potrafią przetrwać nawet po działaniach innych żywiołów. W naszym ciele stabilnością są kości, chrząstki czy skóra, które pełnią w naszym organizmie bazę ochronną.
Harmonia tych pięciu elementów to idealny stan zdrowia fizycznego i psychicznego każdego człowieka. Zaburzenia ze strony choć jednego z żywiołów przyczyniają się do destabilizacji i powstawania chorób, dlatego ważne jest ich świadome równoważenie.
Co to jest prana?
Prana to w ajurwedzie siła życiowa, podstawowa energia, która napędza nasze życie. W sanskrycie oznacza „oddech”. W organizmie występuje w trzech postaciach: vaty, pitty i kaphy. W tę zróżnicowaną energię natura wyposażyła nas już od momentu zapłodnienia w różnych proporcjach. A więc od samego początku jesteśmy naładowani specyficzną energią, a wszelkie jej zaburzenia doprowadzają do chorób. Vata, pitta i kapha to dosze, które stanowią kombinację pięciu żywiołów.
Pierwsza z nich – vata to połączenie przestrzeni i powietrza. Osoby o tych dwóch dominujących elementach są bardzo aktywne, pełne energii i temperamentne. Taki człowiek to często introwertyk, któremu brak pewności siebie. Nie może znaleźć swojego miejsca, poszukuje siebie i szybko przystosowuje się do zmian. Osoba typu vata jest często indywidualistą i nonkonformistą, o kapryśnym usposobieniu.
Druga energia – pitta to ogień. Ludzie o tym typie są stanowczy i dominujący, lubią być w centrum uwagi. To typ ambitnego, zdeterminowanego lidera.
Trzecia – kapha – to woda i ziemia. Osoby o tym usposobieniu są powolne, słabo zmotywowane, nostalgiczne oraz szczere. Nie pokazują swojego entuzjazmu czy zafascynowania.
Jedzenie w hinduizmie według koncepcji ajurwedy
O odżywianie ma wpływ na nasze samopoczucie. Nie istnieje perfekcyjna dieta, która odpowiadałaby każdemu, ponieważ różnimy się wagą, wzrostem, płcią czy kolorem skóry.
O samopoczuciu decyduje równowaga i tak samo jest w przypadku naszego jedzenia. Dzięki odpowiedniemu pożywieniu możemy uzyskać harmonię. Ważne jest, by nie jeść, gdy czujemy się zaniepokojeni. Spożywanie posiłku powinno iść w parze z miłą atmosferą, która sprzyja trawieniu. Powinniśmy jeść tyle, ile jesteśmy w stanie objąć w swoich dwóch dłoniach. Jedzeniu musi towarzyszyć połączenie wszystkich sześciu smaków: słodkiego, kwaśnego, słonego, gorzkiego, ostrego i cierpkiego, przy czym należy wyważyć to wymaganiami danej doszy.
Dieta u osób nacechowanych vatą powinna składać się z ciepłych, ciężkich, wilgotnych i sycących posiłków. By pobudzić trawienie, warto stosować łagodne przyprawy i nie nadużywać soli. Posiłki przygotowane w warunkach domowych to najlepszy wybór dla osób o tym usposobieniu. Fast food jest dla nich najbardziej szkodliwy. Niespożycie jednego posiłku lub przejedzenie źle wpływają na samopoczucie. Osoby vata najczęściej mają alergię na warzywa takie jak: ziemniaki, papryka, pomidor, bakłażan oraz na laktozy.
Osoby o dominującej doszy pitta cechuje tendencja do przejadania się i spożywania tłustych dań. Produkt słodki, cierpki, ciężki i suchy ma pozytywny wpływ na organizm człowieka o tym usposobieniu. Osoba pitta powinna wystrzegać się takich produktów jak: zboża (kasza gryczana, płatki owsiane, żyto, popcorn), rośliny motylkowe, owoce o kwaśnym smaku, orzechy, olej sezamowy i kukurydziany, a także produkty mleczne.
Człowiek o usposobieniu kapha powinien żywić się mało słonymi, ubogimi w tłuszcz, a przy tym bogatymi w błonnik i lekko ugotowanymi posiłkami. Po jedzeniu świetną aktywnością fizyczną jest spacer, który pobudza organizm. W przypadku tego przykładu doszy eksperci od ajurwedy zalecają raz w tygodniu zastosować głodówkę. Ostre, lekkie, suche, gorzkie i gorące posiłki regulują kaphe, dlatego należy zwiększać ich proporcje w diecie. Osoby o takim typie powinny wystrzegać się zboża (pszenicy, owsa, ryżu), bakłażanów, oliwek, dyni, ogórków, pomidorów, cukinii, słodkich ziemniaków, roślin motylkowych ( fasolki Mung, Kidney, soi), wszelkich kwaśnych i zbytnio soczystych owoców, orzeszków ziemnych, orzechów laskowych, pistacji, sezamu, oleju z awokado, oleju kokosowego, lnianego, z orzecha włoskiego, żółtych serów, lodów, jogurtów, chili, soli czy syropu klonowego.
Ajurweda to jedna z najstarszych filozofii życia, jaka istnieje w naszej cywilizacji. Dzięki wiedzy starożytnych hindusów, jesteśmy w stanie dostosowywać się do ich nauki po pięciu tysiącach lat, co czyni ją niezwykle unikatową, uniwersalną i naturalną. Tradycyjne metody stosowane przez starożytnych pomagały im w utrzymywaniu wewnętrznej równowagi, więc warto wgłębić się w temat ajurwedy i idąc ich śladem, spróbować osiągnąć harmonię.
Julia Pożarlik
juliapozarlik@gmail.com
Źródła:
1. Zwierciadlo.pl: Ajurweda – poznaj swoją naturę. (www. zwierciadlo.pl/lifestyle/ajurweda-poznaj-swoja-nature);
2. K. Szaciłło: Ajurweda, czyli wiedza o życiu. (www.zwierciadlo.pl/psychologia/ajurweda-czyli-wiedza-o-zyciu);
3. I. Kozak: Iwona Kozak i ajurweda: ta podróż się nigdy nie skończy (www.zwierciadlo.pl/psychologia/warsztaty/iwona-kozak-i-ajurweda-ta-podroz-sie-nigdy-nie-skonczy);
4. E. M. Trzaska: Ajurweda – starohinduski sposób na zdrowie (www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/metody-alternatywne/ajurweda-starohinduski-sposob-na-zdrowie-aa-BRVW-1D6e-Akhz.html);
5. I. A. Stanisławska: Ajurweda – tradycyjna medycyna hinduska ponad 5000 lat tradycji (www.joga-joga.pl/pl145/teksty484/ajurweda_tradycyjna_medycyna_hinduska_ponad_5000_l );
6. A. i M. Wielobobowie: Ajurweda w praktyce. Jak współcześnie stosować starożytną sztukę leczenia
7. Złote myśli: Pięć żywiołów (www.blizejsukcesu.pl/artykuly/inne/piec-zywiolow-eter-powietrze-ogien-woda-ziemia/);
8. E. Ortiz: Ajurweda – medycyna i filozofia życia (www.youtube.com/watch?v=tQTPmSpMt_4&t=310s);
9. Ajurweda.pl: Ajurweda (www.ajurweda.pl/ajurweda,pi29/#tresc).
Zdjęcie: pixabay