Postrzega się ich jako wyjątkowo nieśmiałych, lękliwych, bądź introwertycznych. Są niezwykle podatni na wpływ nastroju innych ludzi i za wszelką cenę starają się unikać pomyłek czy stresujących sytuacji. Nietrudno domyślić się, że funkcjonowanie we współczesnym, przepełnionym bodźcami świecie, często bywa dla nich problematyczne. Jak zatem zaakceptować wysoką wrażliwość i przestać postrzegać ją jako wadę?
Co wyróżnia osoby wysoko wrażliwe?
Wysoko wrażliwi, czyli posiadacze wyjątkowo czułego układu nerwowego, stanowią zaledwie 15% populacji, dlatego też psychoterapeutka Elaine N. Aron, chcąc ułatwić terapeutom zrozumienie i ustalenie obecności tej cechy, stworzyła schemat, w którego skład wchodzą cztery elementy ujmujące wysoką wrażliwość.
Głębia przetwarzania
U podstaw wysokiej wrażliwości leży skłonność do głębszego przetwarzania informacji, docierających do człowieka, dzięki różnym kanałom zmysłowym. Osoby nią obdarzone szukają relacji pomiędzy wszystkim, co je spotyka, a podobnymi sytuacjami napotkanymi przez nie w przeszłości. Często robią to nieświadomie. Podejmowanie decyzji w sposób świadomy zajmuje im zazwyczaj więcej czasu niż innym, gdyż starannie rozważają wszystkie możliwe opcje. Według badań osoby wysoko wrażliwe w większym stopniu korzystają z obszarów mózgu powiązanych z przetwarzaniem informacji, w szczególności w zadaniach wymagających dostrzegania niuansów. Nie oznacza to, że odbierają bodźce w nadzwyczajny sposób, ale dostrzegają zazwyczaj więcej szczegółów, zwłaszcza tych mniej oczywistych.
Przestymulowanie
Przetwarzanie większej ilości bodźców powoduje, że osoby wysoko wrażliwe znacznie szybciej ulegają przemęczeniu. Może wtedy wystąpić przestymulowanie, czyli zmęczenie napływem wrażeń, które często prowadzi do nadmiernego rozdrażnienia i irytacji.
Reaktywność emocjonalna
Wysoka wrażliwość wiąże się z silniejszym reagowaniem na informacje o zarówno pozytywnym, jak i negatywnym natężeniu emocjonalnym. Osoby te cechuje podatność na wpływ nastroju innych ludzi, co może działać na ich niekorzyść. Są też znacznie bardziej empatyczne, a także przeczulone na krytykę i opinię innych.
Wyczuwanie subtelności
Osoby te potrafią dostrzegać subtelne szczegóły, na które inni nie zwracają uwagi. Mają szczególnie wyczulone zmysły, co oznacza, że staranniej przetwarzają informacje. Zmęczenie ma na nich bardzo negatywny wpływ, gdyż wtedy tracą zdolność dostrzegania nie tylko subtelnych, ale także rzucających się w oczy szczegółów i koncentrują się na potrzebie wytchnienia.
Dyskomfort społeczny
Słowo „nieśmiały” ma bardzo negatywne konotacje, dlatego też Elaine N. Aron preferuje określenie dyskomfortu społecznego. Jest on zwykle rezultatem nadpobudzenia, przez które człowiek zachowuje się w sposób sprawiający wrażenie, jakby brakowało mu umiejętności interpersonalnych. Często objawia się także jako skutek lęku, który może wywołać sama obawa przed ośmieszeniem czy niezręczną sytuacją. Co ciekawe, wyższy poziom nadpobudzenia sprawia, że coś, czego się obawiamy, staje się bardziej prawdopodobne. Większość ludzi myli wrażliwość z nieśmiałością. Onieśmielenie jest obawą o brak akceptacji ze strony innych ludzi, a więc reakcją na określoną sytuację. Natomiast nieśmiałość jest stanem przejściowym, a nie stale obecną cechą. W przeciwieństwie do wrażliwości nie jest także dziedziczona. Chroniczna nieśmiałość znacznie częściej rozwija się u osób wysoko wrażliwych, ale nie oznacza to, że takie osoby koniecznie muszą być nieśmiałe. Mylenie wrażliwości ze stanem umysłu jest zrozumiałe, biorąc pod uwagę to, że jest ona cechą mniejszości. Ludzie nie zdają sobie sprawy, że pobudzenie może wynikać z nadmiaru stymulacji, gdyż sami nie mają podobnych doświadczeń. Pozbycie się dyskomfortu społecznego u osób wysoko wrażliwych jest zatem jak najbardziej możliwe, między innymi poprzez próbę zredukowania nadpobudzenia. Można tego dokonać na przykład dzięki próbie uspokojenia oddechu, poprzez odciągnięcie myśli od stresującej sytuacji bądź zamknięcie oczu w celu ograniczenia napływu bodźców.
Pozytywne aspekty wrażliwości
Wysoko wrażliwi nierzadko postrzegają samych siebie jako nieprzystosowanych do życia czy neurotycznych, gdyż niewątpliwie funkcjonują w sposób zupełnie obcy dla reszty społeczeństwa. Mimo to wysoka wrażliwość posiada również wiele zalet, których znajomość ułatwia jej docenienie. Jedną z nich jest empatia, która pomaga zrozumieć problemy, emocje i uczucia innych ludzi. Oznacza to, że w praktyce osoby wysoko wrażliwe są bardzo dobrymi doradcami, którzy niosą pomoc znacznie lepiej niż reszta populacji. Posiadają również większą zdolność do dostrzegania i unikania błędów. Doskonale radzą sobie z wykonywaniem zadań wymagających czujności, precyzji i wykrywania drobnych różnic. Ponadto posiadają zdolność do uczenia się mimochodem, bez świadomości, że właśnie nabyli nową umiejętność. Głębsze przetwarzanie informacji sprawia, że osoby te lepiej przyswajają języki obce, choć pobudzenie często ogranicza płynność ich wypowiedzi. Do zalet wysokiej wrażliwości należy także wyczulenie na piękno i sztukę. Oznacza to, że postrzegają otaczający ich świat w inny, bogatszy sposób. Okazuje się również, że umiejętność dostrzegania niuansów często pomaga im przewidzieć reakcje i zachowania innych, a nawet łagodzić konflikty. Co więcej, osoby wysoko wrażliwe są zazwyczaj doskonałymi pracownikami, ponieważ są sumienni i lojalni, zależy im na jakości, a dodatkowo wykazują się ogromną cierpliwością. Nie należy zapomnieć także o ich wyjątkowym stopniu kreatywności, przenikliwości, pasji i opiekuńczości, które niewątpliwie stanowią wysoko cenione przymioty.
Jak mawiają: „Punkt widzenia zależy od punktu siedzenia”. Czuły układ nerwowy nie oznacza, że człowiek z góry skazany jest na porażkę i wyobcowanie. Poznanie pozytywnych aspektów wysokiej wrażliwości pomaga zacząć lepiej o niej myśleć. Nie da się jej wyzbyć, ale pozytywne myślenie i zmiana nastawienia pomagają dostrzec, że nie musi być ona tylko utrapieniem, lecz może posiadać także wiele mocnych stron. Należy również pamiętać, że nigdy nie powinniśmy czuć się gorsi ze względu na swoją odmienność. Każdy człowiek jest inny i niepowtarzalny, dlatego też warto zaakceptować swoją naturę, żeby czuć się dobrze i pewnie we własnej skórze.
Roksana Sałbut
salbut.roksana@gmail.com
Źródła:
E. N. Aron: Wysoko wrażliwi. Jak funkcjonować w świecie, który nas przytłacza;
A. Nowakowska: Wysoka wrażliwość to przekleństwo czy może jednak dar? (www.urodazycia.pl/psychologia/co-to-znaczy-byc-osoba-wysoko-wrazliwa-124612-r1/);
Wrażliwość: czy bycie wrażliwym to wada czy zaleta? Jak wykorzystywać ją na swoją korzyść? (www.kobieta.pl/artykul/wrazliwosc-czy-bycie-wrazliwym-to-wada-czy-zaleta-jak-wykorzystywac-ja-na-swoja-korzysc).
Zdjęcie: Beniamin Sinca (www.unsplash.com).