Fantasy to bardzo popularny i znany każdemu gatunek literacki oraz filmowy. Twórcy do swoich dzieł wprowadzają elementy fikcyjne, takie jak magia czy istoty nadprzyrodzone. Niestety literacki świat fantastyki jest obszerny i często „żółtodzioby” nie potrafią się po nim poruszać, ponieważ fantastyka nie jedno ma imię…
„Podstawowe imię”
Najczęściej fantastyczny świat przedstawiony rządzi się swoimi zasadami – może być to świat realny (z możliwością podróży do innego uniwersum) lub wykreowany. Autorzy czerpią najwięcej inspiracji z wszelakich mitologii: słowiańskiej, celtyckiej, skandynawskiej, bliskowschodniej, rzymskiej itp. W dziełach pojawiają się czarownice, wilkołaki, elfy, krasnoludy, trolle i wiele, wiele innych postaci, które zazwyczaj można odnaleźć w legendach i mitach. Co ciekawe twórcy fantastyki unikają wyrażeń takich jak „dawno, dawno temu” lub „za górami, za lasami”.
Średniowiecze a fantasy
W dziełach J. R. R. Tolkiena czy George’a R. R. Martina widoczny jest wpływ średniowiecza. Sam autor popularnej Gry o Tron czerpał inspirację z książek małżeństwa Gies, którzy w przystępny, interesujący sposób przedstawiają życie średniowiecznej kobiety, rodziny czy funkcjonowanie ludzi w zamkach, na wsiach i w miastach. Ważnym terminem jest tutaj mediewistyka, czyli nauka zajmująca się badaniem epoki średniowiecza. Niektórzy nie wyobrażają sobie książki fantasy, w której nie występowaliby rycerze, królowie czy zagubione królewny. Stało się to bez dwóch zdań nierozerwalnym elementem tej literatury.
„Poleć mi fantastykę…”
Niestety recenzenci od zawsze musieli mierzyć się z bardzo trudnym zadaniem – prośbą o polecenie dobrej książki fantasy. Nie jest to łatwe, ponieważ nie znają oni gustu osób proszących o poradę i nie są w stanie wskazać odpowiedniej książki. Właśnie tutaj pojawia się problem z rozróżnieniem podgatunków fantastyki, których jest naprawdę dużo. Każdy się różni i za pomocą swoich unikalnych cech przyciąga czytelnika. Istnieją miłośnicy książek, którzy czytają dzieła o tolkienowskim charakterze i ci, których interesują kosmiczne przygody oraz eksploracje dzikich planet. Jeśli więc chcemy, żeby polecono nam dobrą literaturę – bądźmy bardziej szczegółowi. Nie chcemy przecież później narzekać, iż dana książka lub film nie spełniają naszych oczekiwań.
High fantasy
Pierwszy raz ten termin pojawił się w eseju Lloyda Alexandra pt. High Fantasy and Heroic Romance. W tej konwencji historia zazwyczaj opisywana jest z perspektywy głównego bohatera, który z dnia na dzień staję się kimś ważnym, a na jego głowę spada ważna misja. Pojawiają się również bohaterowie drugoplanowi, którzy najczęściej są członkami wyprawy ratującej świat. Dobrze jest to ujęte we Władcy Pierścieni Tolkiena, gdzie istnieje równoległy, unikatowy świat, a spokojnie żyjący hobbit – Frodo Baggins musi zanieść pierścień władcy do Mordoru i zniszczyć go na Górze Przeznaczenia. Warto też wspomnieć o serii Miecz Prawdy autorstwa Terry’ego Goodkinda. Powieść ta jest doskonałym przykładem tego gatunku, jednak nie została tak doceniona, jak seria o hobbicie z Shire. Co ciekawe, powieści są zazwyczaj męskocentryczne. Postacie w większości są mężczyznami, autor jest mężczyzną, a dzieło kierowane jest do płci męskiej. Do tego podgatunku zaliczamy także utwory, w których bohaterowie przenoszą się do innego świata np. Opowieści z Narnii C. S. Lewisa, gdzie wejście do magicznego świata znajdowało się w starej szafie. Innym wariantem jest sytuacja, w której świat fantastyczny jest częścią świata realnego. Znakomitym tego przykładem jest seria J. K. Rowling o Harrym Potterze.
Heroic fantasy
Ten podgatunek jest bardzo podobny do high fantasy, jednak charakteryzuje się prostotą fabuły i powtarzającymi się cechami. Bohater albo bohaterowie są najczęściej herosami, którzy często okazują się członkami wielkich rodów. Jesteśmy też świadkami ich przemiany. Co więcej w heroic fantasy pojawia się motyw wędrówki i walka dobra ze złem. Właśnie przez te cechy, dzieła Tolkiena można także zaliczać do tej kategorii. Przedstawicielem, a także prekursorem tego gatunku, jest Robert E. Howard, który stworzył postać Conana Barbarzyńcy. Powieść zwykle kończy się walką głównego bohatera z antagonistą i jego zwycięstwem.
Dark fantasy
Najprościej mówiąc, jest to połączenie high oraz heroic fantasy z elementami horroru. Charakteryzuję się mroczniejszym klimatem, a wydarzenia często przyprawiają nas o dreszcze. Pojawiają się także istoty charakterystyczne dla horrorów – demony, wampiry czy zombie. Jednakże czasami pomija się ten podgatunek, a dzieła do niego przypisane uznaje się jako fantastykę albo horror. Trudno zatem określić, w których ramach mieści się dana powieść lub film. Dobrym przykładem jest tutaj Wiedźmin A. Sapkowskiego – saga zawiera elementy dark fantasy, jednak zalicza się ją do high i heroic fantasy. Natomiast powieścią bardzo charakterystyczną dla tego podgatunku jest Czarna Kampania G. Cooka oraz książki H.P. Lovecrafta.
Urban fantasy
Ten dosyć niepopularny podgatunek ma kilka zasad. Po pierwsze miejscem akcji jest miasto. Wydarzenia rozgrywają się głównie we współczesnym świecie, ale do urban fantasy można też zaliczyć powieści osadzone w przeszłości lub przyszłości. Pojawiają się wątki miłosne, kryminalne. Widoczne są także elementy przypisywane high fantasy. Prekursorami oraz przedstawicielami tego podgatunku są: John Crowley, Emma Bull czy Jim Butcher.
Space fantasy
Ten podgatunek można znaleźć pod innymi nazwami tj. opera kosmiczna czy science fantasy. Akcja skupia się głównie na podróżach kosmicznych i eksplorowaniu nowych planet. Wydarzenia rozgrywają się w przyszłości, a bohaterowie dysponują osiągnięciami technicznymi – statkami kosmicznymi lub mieczami świetlnymi. Ten podgatunek stał się bardzo lubiany przez twórców filmowych, którzy tworząc epickie filmy zdobyli sympatię milionów widzów. Najbardziej popularnymi przykładami są tutaj Gwiezdne Wojny, Star Trek lub hit Marvela Strażnicy Galaktyki. Literatura także ma swoich silnych przedstawicieli. Tutaj możemy wyróżnić Franka Herberta oraz jego dzieło Kroniki Diuny, które będzie zekranizowane.
Low fantasy
Jest to podgatunek najmniej obfitujący w nadprzyrodzone stworzenia, przedmioty czy wydarzenia. Bohaterami są zwykli ludzie, a akcja ma miejsce w realnym świecie. Jest przeciwieństwem high fantasy. Low fantasy bliżej do dark fantasy. Najpopularniejszym twórcą zaliczanym do tego podgatunku jest Robert E. Howard i jego dzieła.
Karolina Pyś
e-mail: carapyse@gmail.com
Źródła:
Wikipedia. (pl.wikipedia.org/wiki/Fantasy);
M.Tomaszewski: Fantasy niejedno ma imię. (lekturaobowiazkowa.pl/ksiazki/rodzaje-fantasy-gatunki);
A.Wlazło: Cechy powieści fantasy. (zostacpisarzem.pl/cechy-powiesci-fantasy);
M.Waincetel: Rzeczywistość prawdziwie fantastyczna. 8 najciekawszych cyklów high fantasy. (lubimyczytac.pl/rzeczywistosc-prawdziwie-fantastyczna-8-najciekawszych-cyklow-high-fantasy).