O Chłopcu, Który Przeżył słyszał każdy, niezależnie od tego, czy przygody sympatycznego czarodzieja przypadły mu do gustu, czy nie. Siedmiotomowy cykl książek oraz osiem adaptacji filmowych, które powstały na jego podstawie okazały się ogromnym sukcesem kasowym.
Popularność świata magii i czarodziejstwa wykreowanego przez Joanne Kathleen Rowling nie mogła więc zakończyć się wraz z wydaniem ostatniego tomu książki oraz ostatnią ekranizacją filmową. Powstała zatem również sztuka teatralna nawiązująca do bohaterów, których poznaliśmy na kartach przygód Harry’ego Pottera, dwuczęściowy – jak dotąd – cykl filmów o walce Newta Scamandera i pomagającego mu Albusa Dumbledore’a z groźnym czarnoksiężnikiem – Gellertem Grindelwaldem, oraz mnóstwo gier, opowieści tworzonych przez fanów czy akcesoriów nawiązujących do wyimaginowanego świata.
Przepis na sukces
Skąd J. K. Rowling czerpała pomysły podczas pracy twórczej? Co wspierało jej wyobraźnię przy wymyślaniu nazw czarów, fantastycznych stworzeń czy bohaterów? Oczywiście rzeczywistość. Wiele postaci, przedmiotów czy innych aspektów magicznego świata J. K. Rowling oparła o własne doświadczenia, przykładowo postać Rona posiada wiele cech przyjaciela autorki – Seana Harrisa, posiadacza turkusowego forda, który również pojawił się na kartach powieści, o czym pisarka wspominała w wywiadzie przeprowadzonym przez Lindsey Fraser.
Fantastyczne stworzenia
Pomysł na dementorów powstał w głowie autorki po tym, jak udało jej się pokonać depresję (choć część fanów dostrzega również spore podobieństwo między dementorami, pojawiającymi się w świecie Harry’ego Pottera, oraz Nazgûlami, stworzonymi przez Johna Ronalda Reuela Tolkiena).
Elementy nadnaturalne w tekstach J. K. Rowling są w zdecydowanej większości inspirowane mitologią czy wyobrażeniami mającymi jakiś związek z czarami. Niemal wszystkie fantastyczne stworzenia pojawiające się w powieści, które mają jakieś znaczenie dla fabuły (wykluczamy więc np. gumochłony, pojawiające się od trzeciego tomu cyklu) zaczerpnięte zostały z rozmaitych legend czy mitologii. O hipogryfach, będących połączeniem gryfa (pół lwa, pół orła) i klaczy, czytamy już w Orlandzie szalonym, a przed J. K. Rowling ich postać wykorzystał również Clive Staples Lewis w Opowieściach z Narnii; bazyliszki, nazywane również czasem królami węży, są obecne w wielu legendach, podaniach i bajkach wielu narodowości (również polskich); feniksy, odradzające się z własnych popiołów niezwykłe ptaki, o których pierwsze wzmianki pojawiają się już w starożytnym Egipcie; centaury – pół ludzie, pół konie występują już w mitologii greckiej; cerbery – trójgłowe psy, zawsze związane ze strzeżeniem czegoś, również pochodzą z mitologii greckiej; jednorożce – fantastyczne stworzenia, posiadające róg pośrodku czoła, po raz pierwszy opisane zostały przez Ktezjasza; wilkołaki – ludzie potrafiący przemienić się w wilka lub postać będąca połączeniem człowieka i wilka, obecni w wielu mitologiach – słowiańskiej, germańskiej czy greckiej oraz smoki – olbrzymie, zwykle ziejące ogniem, latające gady. W tym ostatnim przypadku łatwiej zadać sobie pytanie o światy fantastyczne, w których nie pojawiają się te istoty, niż te, w których są – Opowieści z Narnii, Hobbit, czyli tam i z powrotem, Silmarillion, cykl Ziemiomorze, Niekończąca się historia, cykl Świat dysku, cykl Dragonlance, Oczy smoka, Porwanie Baltazara Gąbki, Miecz przeznaczenia, cykl Pieśń lodu i ognia, zbiór opowiadań Tkacz iluzji, cykl Temeraire i wiele, wiele innych. Zatem jedynymi kreaturami, stworzonymi od początku do końcu przez pisarkę zdają się testrale, stworzenia przypominające z wyglądu wychudzone, skrzydlate konie, które dostrzec mógł tylko ten, kto był świadkiem czyjejś śmierci.
Zaklęcia, nazwiska, imiona
Zdecydowana większość imion czy nazwisk pojawiających się na kartach powieści ma jakieś znaczenie dotyczące cech charakteru czy wyglądu bohatera lub bohaterki. Imię Syriusza Blacka dotyczy postaci psa, którą przybierał jako animag; Minerwa McGonagall nawiązuje swym imieniem do rzymskiej bogini wojny i mądrości, co ściśle łączy się z surowością nauczycielki; ,,Albus” oznacza kolor biały, będący cechą charakterystyczną wyglądu dyrektora Hogwartu, lecz jest również aluzją do wyjątkowego spokoju, który mężczyzna zachowuje niezależnie od sytuacji; imię Hagrida – Rubeus, pochodzi od łacińskiej nazwy barwy czerwonej, ale można ją odnieść również do porywczości poczciwego gajowego; ,,Severus” oznacza przymiotnik ,,surowy”, co wskazuje na charakter nauczyciela eliksirów; ,,Alastor” – imię Szalonookiego Moody’ego jest nawiązaniem do mitologii greckiej, gdzie jest to duch pomsty za zbrodnie, postaci ścigającej zbrodniarzy, wymierzając im zasłużoną karę; imię Hestii Jones również pochodzi z mitologii greckiej, w której Hestia jest opiekunką ogniska domowego, podróżnych, nowożeńców i sierot; ,,Remus Lupin”, dotyczy wilkołactwa mężczyzny i legendy o założeniu Rzymu. Wielu innych mniej lub ważnych bohaterów pojawiających się w cyklu powieści brytyjskiej pisarki posiada imię lub nazwisko o wyjątkowym znaczeniu, a czasem nawiązuje również do rzeczywistych postaci, znanych autorce.
Również zaklęcia, które usłyszeć lub przeczytać możemy w sadze o młodym czarodzieju posiadają swoje znaczenie. Pisarka postanowiła wykorzystać wiedzę zdobytą w trakcie studiowania filologii klasycznej na Uniwersytecie w Exeter, dlatego prawie wszystkie inkantacje pochodzą z języka łacińskiego. Kilkoma przykładami mogą być: fidelius – zaklęcie powierzające tajemnice, pochodzące od łacińskiego fidelis – wierny, zaufany; diffindo – zaklęcie przecinające, z łacińskiego diffindo – rozdzielać; obliviate – zaklęcie powodujące zanik pamięci, z łacińskiego – oblivia – zapomnienie; expecto patronum – zaklęcie przywołujące patronusa – z łaciny exscepto – oczekuję, patronus – obrońca; cruciatus – jedno z zaklęć niewybaczalnych, powodujące ogromne cierpienie – z łaciny: męczę. Wyjątkiem, jeśli chodzi o łacińską etymologię jest zaklęcie uśmiercające, nawiązujące również do baśniowej abrakadabry. Pochodzi ono bowiem z języka aramejskiego, od słów Abhadda kedhabhra, oznaczających ,,zniknij jak to słowo”. Niegdyś ta formuła używana była do pozbywania się chorób.
Popularność
Idąc tym tropem można by więc stwierdzić, że przyczyną tak ogromnej popularności cyklu o Harrym Potterze nie jest jego oryginalność, lecz właśnie jej brak. Czerpanie z legend, mitologii czy historii popularnych może być więc dziś najlepszą drogą do stworzenia bestsellera – zarówno literackiego, jak i filmowego czy serialowego, o czym świadczyć może np. popularność serialu Stranger Things, bazującego głównie na tęsknocie za latami 80. XX wieku.
Ewelina Kawka
ewa-elina@o2.pl
Źródła:
Harry Potter Wiki. (www.harrypotter.fandom.com/pl/wiki/Strona_główna);
L. Fraser: Jak powstał Harry Potter. Wywiad z Joanne K. Rowling;
J. G. Herder: Leksykon symboli;
J. Jafernik: Jednorożec. (www.kolo.religioznawstwo.uj.edu.pl/jednorozec.htm).