Osobowość wieloraka – to schorzenie, które objawia się istnieniem co najmniej dwóch osobowości w jednym ciele. Zazwyczaj poszczególne charaktery nie mają świadomości istnienia innych. Mogą różnić się od siebie wiekiem, płcią, orientacją seksualną, umiejętnościami, a nawet ciśnieniem krwi czy uczuleniami. Osobowość mnoga wbrew pozorom nie należy do zaburzeń osobowości, ale wynika z zaburzeń lękowych. Jej przyczyną jest trauma związana z ciężkim doświadczeniem przeżytym w dzieciństwie. Tytułowy Billy Milligan cierpiał na to schorzenie. Poznajmy bliżej jego historię.
Październik rok 1977, kampus Uniwersytetu Stanowego w Ohio, nieznany sprawca dokonał gwałtu na trzech kobietach. Rozpoczęto śledztwo. W czasie przesłuchania, każda z ofiar inaczej opisywała cechy charakteru sprawcy, tak jakby to była inna osoba. Wszystkie były jednak zgodne co do tego, że w trakcie napadu użyto broni i grożono im, że jeśli pójdą na policję, zostaną namierzone przez mafię. Dochodzenie poszło dosyć sprawnie. Na miejscu zbrodni odnaleziono odciski palców, a jedna z kobiet wskazała potencjalnego podejrzanego na zdjęciu. Był nim 21-letni Billy Milligan, który kilka miesięcy wcześniej opuścił zakład karny w Lebanon. Wszelkie wątpliwości dotyczące sprawcy zostały rozwiane, gdy w jego mieszkaniu znaleziono rzeczy osobiste ofiar. Chłopak w czasie zatrzymania był spokojny, ale na pytania odpowiadał całkowicie nielogicznie. Na komisariacie martwił się, że mógł kogoś skrzywdzić, a w celi trząsł się ze strachu, aż w końcu zemdlał. Gdy się obudził, miał wykrzyczeć słowa: „O Boże, nie! Znowu! Nie!”. Początkowo sprawa wydawała się prosta – są dowody, jest sprawca, wyrok przesądzony, jednak nikt nie zdawał sobie sprawy co, lub raczej – kto, kryje się w młodym przestępcy.
Trudne dzieciństwo
Billy przyszedł na świat w 1955 roku w Miami, jako syn niespełnionej piosenkarki Dorothy Milligan oraz komika, hazardzisty i alkoholika Johnny’ego Morrisona. Miesiąc po porodzie okazało się, że miał w gardle narośl, która utrudniała mu oddychanie i gdyby nie interwencja rodziców, mógł umrzeć przez zadławienie. Pierwszy wymyślony przyjaciel Billy’ego pojawił się, gdy chłopiec miał 4 lata, a przyczyną tego było uczucie samotności. Nie posiadał imienia i był przede wszystkim kompanem do wspólnych zabaw, a także był z nim, kiedy źle się czuł. Niestety nie skończyło się tylko na przyjacielu, który towarzyszył w chwilach osamotnienia. Niedługo po tym zaczęła ujawniać się Christene – trzyletnia dziewczynka, opiekująca się swoją młodszą siostrą Kathy (była to prawdziwa siostra Billy’ego). Każda z powstających osobowości działała niezależnie i nie miała pojęcia o istnieniu innych. Kiedy władzę nad Billym przejmowała dana postać, tylko ona pamiętała co się działo. Chłopiec czuł się zdezorientowany, tłumaczył sobie, że każdy ma zaniki pamięci i nie jest niczym dziwnym, że w obliczu zagrożenia zamykamy swoje oczy, aby od tego uciec. Gdy Billy zamykał oczy, uruchamiało się inne alter ego. Dziwne zachowanie Billy’ego zwiększyło agresję oraz drwiny wobec niego, co doprowadziło do powstania kolejnego charakteru – Shawna – głuchego chłopca, który obserwował jedynie ruchy warg. W 1960 roku, po śmierci Johnny’ego, Dorothy ponownie wyszła za mąż, tym razem za Chalmera Milligana. Mężczyzna znęcał się nad swoim przybranym synem. Gdy ten miał 14 lat, ojczym zgwałcił chłopca i kazał mu wykopać własny grób, grożąc, że jeśli powie o tym matce, zakopie go, a rodzinie powie, że uciekł. By pokazać, że nie żartuje, faktycznie przysypał go ziemią, dając mu wcześniej rurkę do oddychania, do której później oddał mocz. To wydarzenie miało wpływ na kolejne oblicze Billy’ego – Danny’ego, który od tej chwili był nieufny wobec innych. Bał się szczególnie mężczyzn oraz ziemi. W czasie zeznań Billy przyznał, że Chalmer po raz pierwszy wykorzystał go seksualnie już w wieku ośmiu lub dziewięciu lat. Rzeczywistość, w której funkcjonował chłopiec, stała się uciążliwa – miał coraz częstsze zaniki pamięci, w swojej głowie słyszał głosy, mówił z różnym akcentem (w zależności od osobowości, która akurat ujawniała się na zewnątrz) i nierzadko szeptał coś sam do siebie. Kolejne postaci coraz bardziej odbierały kontrolę Billy’emu.
Dowódca i inne osobowości
Arthur – 22-letni Anglik, z doskonałym brytyjskim akcentem i ścisłym umysłem – jako pierwszy zaczął zdawać sobie sprawę z istnienia wielu osobowości. Zaczął robić szczegółowe notatki, dopytywał rodzeństwo co robił i dokładnie sprawdzał każdą datę w kalendarzu. Uważał, że nadal należy zachować w tajemnicy istnienie różnych oblicz Billy’ego, ale także trzeba zapanować nad chaosem, by wszystkim zapewnić bezpieczeństwo. Podjął się roli obrońcy, który decydował, kto może w danej chwili „wyjść na świat” oraz poinformował każdego o swoim istnieniu. Osobowości dzieliły się na pożądane i niepożądane.
Do właściwych postaci należeli:
Billy – gospodarz,
Arthur – obrońca, który zaczął rządzić, pojawiał się w bezpiecznych sytuacjach,
Ragen Vadascovinich – Jugosłowianin, który czuł się odpowiedzialny za zapewnienie bezpieczeństwa, przejmował kontrolę w chwilach niebezpiecznych,
Allen – typ manipulatora, miał najczęstszy kontakt z ludźmi, grał na perkusji, jedyny, który palił papierosy, lubił malować portrety,
Tommy – specjalizował się w ucieczkach, malował pejzaże i grał na saksofonie,
Danny – otoczenie wzbudzało w nim lęk, bał się mężczyzn,
David – wrażliwy, przyjmował na siebie większość przykrych doświadczeń,
Christene – trzylatka, miała dysleksję, ale potrafiła czytać i pisać,
Christopher – starszy brat Christene, lubił grać na harmonijce,
Adalana – 19-letnia nieśmiała lesbijka, cierpiała na oczopląs, pojawiła się w wyniku braku spędzania czasu z matką.
Charaktery, które Arthur postanowił wyciszyć to:
Philip – 20-letni Nowojorczyk, popełniał drobne przestępstwa i często używał wulgaryzmów,
Kevin – również dokonywał niewielkich przestępstw, np. napad na aptekę,
Walter – 22-letni Australijczyk, uważał się za myśliwego,
April – chciała zemścić się na ojczymie Billy’ego,
Samuel – ortodoksyjny Żyd, jako jedyny był wierzący,
Mark – był poddany, robił to, co ktoś mu kazał, a jeśli nie miał rozkazu, siedział bezczynnie i patrzył w jeden punkt,
Steve – zaprzeczał diagnozie dotyczącej osobowości wielorakiej, był oszustem,
Lee – dowcipny, często skłonny do kłótni,
Jason – 13-latek, miewał ataki paniki i napady złości, był to jego sposób na odreagowanie skrywanych w sobie emocji,
Robert – marzyciel, chciał, by świat zmieniał się na lepsze,
Shawn – czterolatek, głuchy, wydający z siebie jedynie dźwięki przypominające bzyczenie,
Martin – uwielbiał się popisywać i zwracać na siebie uwagę,
Timothy – nieśmiały, pracował w kawiarni,
Nauczyciel – „superego”, pamiętał doświadczenia wszystkich osobowości.
Uśpienie Billy’ego
W marcu 1970 roku stan młodego chłopaka niepokoił coraz więcej osób. Po badaniu przeprowadzonym przez szkolnego psychologa, został skierowany na Oddział Dziecięcy Szpitala Stanowego w Columbus, gdzie zdiagnozowano u niego ciężką nerwicę histeryczną. Wówczas kontrolę przejął histeryczny Jason, który rozładowywał stres krzykiem. Często takie zachowanie kończyło się pobytem w izolatce, dlatego Arthur zdecydował, że osobowość musi zostać wyparta ze świadomości i trafiła na listę osobowości niepożądanych. Billy pozostał w szpitalu do jesieni 1970 roku, wrócił do domu pogrążony w depresji. Któregoś dnia, gdy został wyśmiany przez koleżanki, postanowił odebrać sobie życie. Chciał skoczyć z dachu. Wcześniej napisał na kartce: „Do widzenia, przepraszam, nie mogę już tego wytrzymać”. Jednak Billy’ego przed popełnieniem samobójstwa ochronił Ragen, który przejmując stery, od razu przewrócił chłopaka, zanim ten zdążył dobiec do krawędzi. Po tym incydencie wszystkie osobowości jednogłośnie zdecydowały, że osobowość Billy’ego należy uśpić. Wtedy zaczęło dochodzić do jeszcze większej niestabilności. Nowe osobowości pojawiały się i znikały, kiedy tylko zaspokoiły swoje potrzeby, dlatego Arthur i Ragen postanowili, że to oni będą władać świadomością i podejmować decyzje, która osobowość „wyjdzie na świat”. Wszystkie znajdowały się w tzw. miejscu, był to ciemny pokój, w którego centrum znajdował się świetlisty krąg, a osoba wkraczająca w tę przestrzeń stawała się widoczna dla innych. Niepożądane postaci zostały zepchnięte w cień, a te, które zostały, musiały podporządkować się kodeksowi ustanowionemu przez Arthura i Ragena. Obowiązywał całkowity zakaz kłamania, życie w celibacie, każdy miał obowiązek obrony kobiet i dzieci oraz nie wolno było marnować czasu na oglądanie telewizji czy czytanie komiksów.
Całkowity chaos i punkt kulminacyjny
Sytuacja stawała się coraz gorsza. Każda z osobowości miała inną pracę, innych znajomych. Ragen zaczął pić alkohol i palić marihuanę, uczestniczył też w przemycie narkotyków, ochraniając transporty. Tommy oświadczył się pewnej kobiecie, która później często bywała w ich mieszkaniu. Doszło do zupełnego pomieszania, osobowości nie mogły się ze sobą porozumieć. W 1975 roku Billy, kontrolowany przez swoje alter ego, trafił do więzienia, gdzie spędził dwa lata. To spowodowało jeszcze większe spustoszenie w jego głowie. W październiku 1977 roku stało się najgorsze. Adalana, która potajemnie przejęła kontrolę, zgwałciła trzy kobiety na kampusie Uniwersytetu w Ohio. Po krótkim dochodzeniu odnaleziono sprawcę, którym był 21-letni Billy.
Dochodzenie
Chłopak na rozstrzygnięcie swojej sprawy czekał w areszcie. Obrońcy Milligana: Gary Schweickart i Judy Stevenson zaczęli podejrzewać, że mężczyzna może mieć problemy psychiczne po tym, jak w grudniu 1977 roku znów próbował popełnić samobójstwo. Według relacji strażników rozbił pięścią toaletę i chciał się pociąć kawałkami porcelany. Pierwsze badania wykazały, że cierpi na depresję oraz ciężką schizofrenię. To otworzyło adwokatom drogę do ułaskawienia Billy’ego. Do czasu procesu został umieszczony na oddziale dla chorych, ze względów bezpieczeństwa założono mu kaftan. Po kilku godzinach, ku zdziwieniu personelu, Milligan leżał na łóżku, ale kaftan zamiast na sobie, miał pod głową. Zdjął go i przerobił na poduszkę. Jako pierwsza o istnieniu innych oblicz 21-latka dowiedziała się w styczniu 1978 roku psycholog Dorothy Turner, która na pytanie: „Kim pan jest?” usłyszała: „Ja jestem David. Billy śpi”. Kobieta nie była pewna, czy mężczyzna faktycznie cierpi na rozdwojenie jaźni, czy jest znakomitym aktorem, który próbuje nią manipulować. Oprócz tego, że zmieniał swój głos, mówił z różnymi akcentami, inaczej się poruszał i zachowywał. W marcu tego samego roku został przeniesiony do specjalistycznego szpitala, gdzie głównym celem było poznanie wszystkich jego osobowości, zanim rozpocznie się proces. W czasie leczenia ujawniła się sprawczyni gwałtów, którą była Adalana – kobiece alter ego. Do grudnia 1978 roku z pomocą psychologa udało się odkryć 10 osobowości, co nie było łatwe. Turner musiała za każdym razem się przedstawiać i namawiać poszczególne osoby do tego, by dla dobra wszystkich się ujawniły. Każda reagowała na imię „Billy”, dopiero później okazało się, że prawdziwy Billy Milligan jest uśpiony od czasu, gdy w wieku 14 lat próbował skoczyć z dachu. Kilkumiesięczna terapia przyniosła pozytywne skutki, na tyle, aby młody mężczyzna stanął przed wymiarem sprawiedliwości. Z powodu choroby psychicznej został uniewinniony, jednak miał kontynuować leczenie pod okiem doktora Davida Caula w Ohio.
Powrót do zdrowia
Billy w swoim życiu doświadczył mnóstwo zła: gwałt, przemoc fizyczna i psychiczna, samotność. Alternatywne osobowości były jego mechanizmem obronnym, swoje złe wspomnienia wypierał ze świadomości i tak radził sobie z emocjami. W przypadku tego schorzenia konieczne jest wykorzystanie środków farmakologicznych oraz psychoterapia, która ma na celu integrację wielu osobowości w jedną. W trakcie swojego leczenia Billy dostrzegł, że posiada umiejętności wcześniej zarezerwowane dla innych postaci, lepiej odnajdywał się w społeczeństwie. W wywiadach często podkreślał znaczenie kontroli wśród rodzin zastępczych, by żadne dziecko nie przeżyło podobnej traumy. W 1988 roku po 10 latach spędzonych w szpitalach psychiatrycznych, został zwolniony. Zajął się tworzeniem stron internetowych oraz pracą w branży filmowej. Billy zmarł w 2014 roku z powodu raka, w wieku 59 lat.
Piotr Szymczyk
piotr0174@gmail.com
Źródła:
A. Cembrowska: Jedno ciało, 24 osobowości. Jak żyć, gdy w głowie słyszysz rozkazy z serbskim akcentem i wiesz, że byłeś zakopany żywcem. (www.natemat.pl/220065,jedno-cialo-24-osobowosci-jak-zyc-gdy-w-glowie-slyszysz-rozkazy-z-serbskim-akcentem-i-wiesz-ze-byles-zakopany-zywcem#);
K. Drozd: Osobowość wieloraka. (www.portal.abczdrowie.pl/osobowosc-wieloraka);
Z. Tomaszewicz: Został uniewinniony, bo miał 24 osobowości. Historia Billy'ego Milligana to materiał na film. (www.natemat.pl/335975,kim-byl-billy-milligan-czlowiek-o-24-osobowosciach-ktorego-uniewinniono).