Wielka, oślepiająca lampa, głowa przechylona do tyłu, otwarte usta i dźwięk wiertła. Na samą myśl o tym serce bije mi szybciej. Wizyta u dentysty powinna być czymś rutynowym, jednak wzbudza we mnie i w wielu innych osobach lęk. Dlaczego akurat stomatolog kojarzy się nam tak negatywnie, z czego wynika strach przed dentystą i czy istnieje jeden, prosty sposób na pozbycie się go?
Według statystyk próchnicę ma prawie każdy dorosły w Polsce. Wynika to z lekceważenia zasad właściwej higieny. Choć Polacy wiedzą, jak o zęby dbać, niekoniecznie stosują się do zaleceń. Przyznało się do tego aż 73% respondentów według portalu Medonet. Problemy z próchnicą są u nas na porządku dziennym, a co druga osoba po 65 roku życia nie ma już zębów. Schorzenia jamy ustnej przekazywane są w genach. Dla niektórych leczenie jest zbyt drogie. Jedną z częstych przyczyn fatalnego stanu uzębienia jest sam lęk przed wizytą w gabinecie dentystycznym. Do wystraszonych tym miejscem zaliczam się również ja. Zresztą do tych ze złą kondycją swoich zębów także.
Panicznie boję się dentysty
Kiedy byłam małym dzieckiem, najbardziej bałam się duchów, klaunów i właśnie dentysty. Niewiele czasu musiało upłynąć, żeby puścić w niepamięć strach przed nieistniejącymi zjawami z bajek dla dzieci oraz gośćmi z cyrku. Lata mijały, a stare obawy przekształcały się w inne, nieco bardziej… uzasadnione. Tylko stomatolog wciąż budzi we mnie największe z dziecięcych lęków i niewiele się w tej kwestii zmieniło. Jako jedenastolatka nie przyznawałam się do dziury w zębie, rok później do bólu, a dwa lata później do brania potajemnie tabletek przeciwbólowych co parę dni. Kiedy potwornemu bólowi nie dawałam już rady sama, nie muszę chyba tłumaczyć, w jak beznadziejnej sytuacji był mój ząb. Nie mówiłam o tym nikomu wcześniej wyłącznie dlatego, by nie iść do dentysty. Nie miało to żadnego sensu. Ten wewnętrzny strach nie dawał za wygraną. Niczego mnie to nie nauczyło, bo kiedy byłam już na studiach, sytuacja się powtórzyła. Wolałam nie przesypiać nocy z bólu, niż umówić się na wizytę. Skąd się wzięły te nieskończone pokłady mojego nieracjonalnego strachu?
Jakie są źródła strachu przed gabinetem stomatologicznym?
Lęk przed stomatologiem może być pierwotny (wynikający z obawy przed czymś nowym, obcym, czymś, co może przynieść ból) lub nabyty, który wynika z całej otoczki związanej z dentystą. Dzieci, choć same nie mają jeszcze żadnych doświadczeń z leczeniem zębów, słyszą, jak ktoś z rodziny opowiada o strasznej wizycie u stomatologa, związanej z bólem i lękiem. Dziadkowie albo rodzice opowiadają o dawnych gabinetach, które, według ich opowieści, nadawałyby się na scenerię horroru z piekła rodem (choć dziś te gabinety są kompletnie inne, nowoczesne i przyjazne pacjentom). Starsze rodzeństwo panikuje przed wyjściem do stomatologa. W filmach, kabaretach czy w internecie aż roi się od żartów o „dentyście-sadyście”. Natomiast kiedy już przychodzi dzień pierwszej wizyty w życiu, słyszą porady takie jak: „nie bój się”, „bądź dzielny”, które tylko sygnalizują, że zaraz będzie działo się coś, czego należy się bać. Tak rodzi się w głowie i utrwala obraz koszmaru, z jakim związane jest leczenie zębów. Do tego dochodzi masa innych powodów, przez które tak bardzo stresujemy się przed pójściem do dentysty. Strach przed kosztami, wstyd za stan swojego uzębienia, niekomfortowa sytuacja, niesympatyczny, w naszej opinii, stomatolog czy najzwyczajniej bolesne przebyte już leczenia. To wszystko powoduje, że podświadomie wolimy unikać tego, co dla nas bardzo nieprzyjemne, wręcz traumatyczne. Nie chodzimy na kontrolę, odkładamy wizytę na później. Umawiamy się na badanie dopiero, kiedy stan zęba jest już bardzo zły. Przez to jego leczenie bywa trudniejsze, dłuższe, bardziej kosztowne, na co zwraca uwagę wielu stomatologów. Można tego uniknąć dzięki regularnym kontrolom w gabinecie. Tylko nie chcemy tego robić. I koło się zamyka.
To też walka o zdrowie
Czy istnieje ten „jeden, prosty sposób, którego psychologowie nienawidzą” (jakby nazwać go krzykliwymi tytułami z reklam i memów), by pozbyć się lęku przed dentystą raz na zawsze? Nie. Nie warto też wmawiać sobie, że już jesteśmy dorośli, więc nie powinniśmy się bać. Strach należy zaakceptować, stawić mu czoło i podjąć walkę. Szukać stomatologa, który będzie miał odpowiednie podejście do pacjenta, nie bać się pytać o takiego lekarza gdzie się tylko da. Jeśli największym lękiem jest obawa przed bólem, rozwiązaniem będzie gabinet stomatologiczny umożliwiający znieczulenie bez użycia igły, zupełnie bezbolesne, a obecnie jest takich miejsc coraz więcej. Dla nienawidzących dentystycznego wiertła pomocny może być dental buton. Jest to przycisk, który pacjent trzyma w ręce przez cały zabieg. Jego przyciśnięcie powoduje automatyczne zatrzymanie pracy wiertła. Co ciekawe, w praktyce rzadko jest on używany. Jego najważniejszym celem jest po prostu komfort psychiczny pacjenta. A może wystarczy wybrać się na leczenie z kimś bliskim, by poczuć się pewniej. Warto wtedy zapytać o taką możliwość lekarza, do którego planujemy iść.
Nie zwlekaj!
Obojętnie, jaką strategię walki się obierze, ważne, by przyniosła ona pozytywne skutki. Najważniejszym jej celem jest nie tylko przezwyciężenie strachu lub jego złagodzenie, ale przede wszystkim troska o własne zdrowie i samopoczucie. Na własnej skórze doświadczyłam, jak poważne konsekwencje niesie lekceważenie problemu i postawienie własnego strachu, zamiast zdrowia, na pierwszym miejscu. Znalazłam rozwiązanie na pokonanie strachu i dzisiaj, choć nie biegnę jeszcze z uśmiechem na kontrolę, staram się, by były one regularne. Może Ty też, jeszcze dzisiaj, umówisz się na wizytę u dentysty?
Barbara Węglarska
barbara.weglarska13@gmail.com
Źródła:
Dorota Zawadzka Superniania Psycholog: Jak nie bać się dentysty? – Superniania? 3 pytania odc. 18 (youtube.com/watch?v=dh2RfZ_ZOHE&t=143s);
M. Krufczyk: Dlaczego boimy się dentysty (dentysta.eu/dlaczego-boimy-sie-dentysty);
M. Zieleniewska: Kto się boi dentysty? Aż 98 proc. dorosłych Polaków [wyjaśniamy] (medonet.pl/narodowy-test-zdrowia-polakow/co-dolega-polakom-,kto-sie-boi-dentysty--az-98-proc--doroslych-polakow-prochnica-i-choroby-przyzebia,artykul,92068503.html);
T. Łukasik: Prosty sposób, aby nie bać się dentysty (dentim.pl/prosty-sposob-aby-nie-bac-sie-dentysty/#).