Chyba każdy z nas spotkał się z podziałem kultury na popularną i elitarną. Dlaczego istnieje taki podział i dlaczego kultura wysoka jest traktowana jako coś niszowego?
Kultura ma wiele znaczeń, jednak w najprostszym ujęciu jest ona wszystkim, co zostało stworzone przez człowieka. Mogą się do niej zaliczać nasze codzienne zachowania oraz to, co zostało przez nas wytworzone na przestrzeni lat. Można ją podzielić na kulturę elitarną oraz popularną.
Czym jest kultura wysoka?
Kultura wysoka (elitarna) to nasze najważniejsze zachowania, wartości czy wytwory. Korzysta ona z kultury narodowej. Można powiedzieć, że ten rodzaj kultury opiera się na różnicy klas w społeczeństwie. Jest potencjalnie dostępna dla każdego, ale tak naprawdę jest tworzona przez elity społeczne, które są odpowiednio wykształcone. By zrozumieć przedstawienia teatralne, obrazy, zachowania czy wzory, które wchodzą w tę kulturę, należy najpierw zdobyć pewną wiedzę. Umożliwia ona łatwe poruszanie się w niej i jej łatwe zrozumienie. Większość społeczeństwa nie stać jednak na taką wiedzę i są przez to wykluczani. Powoduje to zawężenie się grona osób, które mogą korzystać z dorobku kultury wysokiej.
Co to kultura niska?
Kultura niska (popularna) to typ kultury, który jest powszechny dla wszystkich. Jest przeznaczona dla mas i każdy ma do niej dostęp. Jej cechy charakterystyczne to równość oraz otwartość. Jest traktowana przez krytyków jako kiczowata, wulgarna oraz ogłupiająca. Osoby z elit gardzą nią przez jej powszechność. Sądzą, że w tłumach giną ci mądrzy, ci wykształceni. Zakłada się w wielu środowiskach, że nie jest ona warta badań i zostaje ona pominięta w wielu kwestiach.
Czemu kultura popularna jest określana niską?
Dość często można się spotkać ze stwierdzeniami, typu: „Teraz nie ma prawdziwej sztuki”, które wyrażają niezadowolenie spowodowane rozpowszechnieniem się i wyglądem kultury popularnej. Kultura popularna nie bez powodu jest nazywana niską. W niektórych środowiskach traktuje się ją jako coś gorszego, jako coś, co jest przeznaczone dla ludzi niewykształconych, którzy nie dostrzegają prawdziwego piękna, zawartego w kulturze wysokiej. Pojawiło się przekonanie, że to, co powszechne jest czymś gorszym, pozbawionym wartości intelektualnych, a to, co jest dostępne dla niewielu, jest czymś idealnym, oryginalnym, wręcz świętym. Sama Olga Tokarczuk, polska noblistka, pyta retorycznie: „Po co czytać grube powieści, skoro można zanurzyć się w serialu?”. Jednak jak osoby, które nie należą do elity, mają zdobyć te grube opowieści? Nie są w stanie ich kupić, więc oglądają serial przez Internet, na który ich stać. Czemu serial, dostępny dla każdego, jest traktowany przez niektóre sfery jako zachowanie niskie?
Czy kultura niska faktycznie jest taka zła?
Kultura niska rządzi się własnymi zasadami, jednak jest oceniana z punktu widzenia kultury wysokiej. Przez taką perspektywę kultura niska jest z góry postawiona na niższym poziomie i jest traktowana przez to gorzej. „Kultura popularna rządzi się bowiem innymi prawami i odmiennymi celami, niż kultura wysoka, dlatego nie należy rozpatrywać jej z punktu widzenia kultury wysokiej i przypisanych jej wartości. Sądzę, że kulturę popularną należy oceniać na jej własnym terenie. Wtedy może się okazać, że ostatecznie przeszkadza ona tylko niektórym uprzedzonym intelektualistom”, pisze dr Monika Bokiniec. Nie można więc zakładać, że kultura popularna jest czymś złym. Może i zawiera treści, które nie wymagają specjalnych umiejętności, by je interpretować i rozumieć, ale czy to naprawdę czyni ją czymś gorszym? Moim zdaniem nie. To, czy wzruszymy się podczas oglądania bajki przeznaczonej dla dzieci czy podczas oglądania renesansowego obrazu, nie spowoduje w nas zmiany i nie uczyni nas mniej czy bardziej wykształconymi.
Autor: Hanna KołtuniakŹródła:
Kultura elitarna. (www.pl.wikipedia.org/wiki/Kultura_elitarna);
Kultura popularna. (www.pl.wikipedia.org/wiki/Kultura_popularna);
M. Bokiniec: Kultura wysoka - kultura niska - Richard Shusterman i Noël Carroll. (www./bazhum.muzhp.pl/media/files/Sztuka_i_Filozofia/Sztuka_i_Filozofia-r2007-t30/Sztuka_i_Filozofia-r2007-t30-s100-112/Sztuka_i_Filozofia-r2007-t30-s100-112.pdf).