W ostatnich latach coraz więcej mówi się o osobowościach, charakterach. Zapewne każdy z nas kiedyś to analizował i wyróżnił siebie jako introwertyka lub ekstrawertyka. Gdy osobowość ekstrawertyczna dość gruntownie ukierunkowana jest na stałe rozszerzanie swoich kontaktów społecznych, analogicznie osobowość introwertyka jest nastawiona na zrównoważone życie, w którym przeważającą rolę odgrywają przeżycia wewnętrzne.
Pomimo, iż do dziś główny podział osobowości składa się na introwertyzm i ekstrawertyzm, w kulturze popularnej funkcjonują również typologie osobowości według Hipokratesa, Junga lub MBTI.
W ostatnich latach rozgorzały dyskusje na temat nowo wyróżnionej osobowości, która według psycholog Elaine Aron często jest mylona z introwertyzmem. Mianowicie tą cechą jest wysoka wrażliwość, w języku polskim możemy ją spotkać pod skrótem WWO – Wysoko Wrażliwa Osoba, natomiast w języku angielskim więcej na ten temat znajdziemy pod skrótem HSP – Highly Sensitive Person.
Pionierka badań nad wysoką wrażliwością
Elaine Aron jest znaczącą postacią w świecie psychologii, która na swoją sławę zasłużyła poprzez badania kliniczne na temat osobowości oraz napisaniem wielu wartościowych książek związanych z relacjami międzyludzkimi. W 1991 roku rozpoczęła swoje wieloletnie badania. W swoich książkach wskazuje, że osoba wysoko wrażliwa jest odrębnym typem osobowości, lecz wciąż jest ona mylona z introwertyzmem. W dotychczas przeprowadzonych przez nią badaniach, aż 30% osób wysoko wrażliwych stanowią osoby ekstrawertyczne.
Cechy WWO
Jak w przypadku każdego typu osobowości możemy wyróżnić wiele charakterystycznych cech. Doktor Aron najważniejsze cechy WWO zawarła w akronimie DOES. Jego rozszyfrowanie przedstawia się następująco:
D – depth of processing, czyli głębokość przetwarzania;
Głębokość przetwarzania informacji jest charakterystyczną cechą WWO, ponieważ przywiązuje ona dużą wagę do każdej informacji, przeżycia bez podziału na negatywy czy pozytywy oraz świadome lub nieświadome przetwarzanie informacji.
O – overstimulation, czyli przestymulowanie;
Z głębokim przetwarzaniem informacji wiąże się przestymulowanie. Osoba cechująca się wysoką wrażliwością, podczas określonej sytuacji, jak np. przebywanie w tłumie, przyswoi znacznie więcej informacji i bodźców, niż osoba charakteryzująca się przeciętną wrażliwością.
E – emotional reactivity, czyli reaktywność emocjonalna;
Reaktywność emocjonalna jest związana z silnym przeżywaniem emocji, zarówno tych negatywnych jak i pozytywnych, co powoduje naznaczenie takich osób przez społeczeństwo jako przewrażliwione.
S – sensing the subtle, czyli wyczuwanie subtelności.
Jako przykład wyczuwania subtelności możemy przytoczyć empatię. WWO są w stanie znacznie szybciej wyczuć nastrój danej osoby niż inni. Cecha ta wiąże się również z oddziaływaniem nastroju innych na ich własne samopoczucie.
A więc jaka jest różnica między WWO a introwertykiem?
Zasadniczą różnicą między tymi dwoma osobowościami jest to, że w przypadku introwertyka, istotną rolę w ukształtowaniu tego typu osobowości pełnią czynniki środowiskowe, natomiast wysoka wrażliwość jest cechą uwarunkowaną genetycznie (nie oznacza to całkowitego wykluczenia czynników środowiskowych).
Najważniejsze składowe mózgu WWO
Najbardziej zasadniczą różnicą w sposobie działania mózgów osób wysoko wrażliwych i pozostałych typów jest działanie hormonu dopaminy, potocznie nazywanego hormonem szczęścia. Wizja nagrody zdobytej w wyniku jakiegoś działania wyzwala w podwzgórzu dopaminę, która powoduje, że ludzie podejmują pochopne działania. Różnica polega na odwrotnym działaniu dopaminy u osób wysoko wrażliwych. Nie skłania ona ich do impulsywnych działań, lecz do głębokiego przemyślenia, np. co da im zdobycie nagrody bądź jeśli zechcą ją zdobyć, dokładnie rozważą każdy swój ruch.
Empatia to psychologiczne zjawisko współodczuwania, rozumienia stanów psychicznych, zwłaszcza emocjonalnych innych osób. Tak właśnie brzmi podręcznikowa definicja empatii i bez jej przytoczenia większość z nas mogłaby mniej więcej określić to zjawisko. Jednakże niewielu z nas wie, co powoduje, że odczuwamy taki stan. Głównym powodem odczuwania empatii są neurony lustrzane. Skąd nazwa neurony lustrzane? Mianowicie nazwa jest odzwierciedleniem naszego zachowania, podczas kiedy “odtwarzamy” wykonywane czynności lub dobieramy odpowiednią reakcję na stan emocjonalny danej osoby. W przypadku WWO ten rodzaj neuronów wykazuje się zwiększoną aktywnością w mózgu niż u pozostałych. Co to oznacza? Zwiększona podatność na zmiany nastrojów i intensywniejsze przeżywanie czyjejś krzywdy.
Źródła:
E. Aron: Wysoko wrażliwi;
E. Aron: Wysoko wrażliwe dziecko;
M. Betancort: Wysoko wrażliwy mózg (https://highlysensitive.eu/wysoko-wrazliwy-mozg/);
K. Gulbicka: Co rozgrywa się w mózgu osoby wysoko wrażliwej? (https://zwierciadlo.pl/psychologia/513010,1,co-rozgrywa-sie-w-mozgu-osoby-wysoko-wrazliwej.read).